Cover your omslag
Een van de leukste onderdelen van het ontwikkelen van een boek: de vormgeving. De vormgeving is de fase waarin iets wat tot nu toe alleen nog een documentje was, er als een echt boek begint uit te zien. Bovendien zijn vormgevers hele creatieve – en vaak ook hele leuke – mensen wat zorgt voor veel plezier tijdens het proces. Toch kan er in deze fase veel fout gaan wat zorgt voor of een slecht omslag (en dus onnodig lage verkoop) of veel te hoge kosten. Hieronder daarom een rijtje met de meest gemaakte fouten:
Fout 1 Beunhazen
Ik noem maar meteen de ergste: zelf een omslag maken. Of eigenlijk net zo erg: een omslag laten maken door een vriendje van je zoon of het neefje van een collega. Prima natuurlijk als die vriend of dat neefje een gerenommeerde vormgever van omslagen is. Is dat niet zo, dan zorgt een onprofessioneel vormgegeven omslag er gegarandeerd voor dat de boekhandel het boek terugstuurt. Als het überhaupt bij de boekhandel komt, want een zelfdoener vergeet ook nog wel eens wat. Een barcode bijvoorbeeld, waardoor het boek niet uitgeleverd kan worden. Kies de vormgever van je omslag daarom zorgvuldig uit en check of iemand eerder omslagen en binnenwerken ontworpen heeft.
Fout 2 Slecht brieven
Bijna net zo erg als fout 1. Of nog erger: helemaal niet brieven. Vaak krijgt een vormgever opdracht om ‘er iets moois van te maken’. En vervolgens zijn mensen heel verbaasd als er iets opgeleverd wordt wat ze helemaal niet mooi vinden. Want ja, smaken verschillen mensen. En bovendien hoort een omslag ook helemaal niet mooi zijn. Een omslag moet de inhoud van het boek verbeelden. En ervoor zorgen dat het –letterlijk- pakkend is. Ontstaat er een verschil van mening tussen vormgever en opdrachtgever, dan krijgt meestal de vormgever daarvan de schuld. Maar meestal is het verschil van mening te wijten aan een slechte briefing en slecht opdrachtgeverschap (geldt overigens niet alleen voor boekomslagen, maar ook voor websiteontwerp). Zorg daarom voor een briefing waarin je vertelt wat het boek moet verbeelden en welke sfeer het moet hebben. Ik vraag een auteur meestal om een aantal omslagen te selecteren die hij of zij mooi vindt en aan te geven waarom. De vormgever vraag ik om met twee of drie richting te komen zodat we een richting kunnen kiezen. Verder staan in de briefing wat fundamentele keuzes vermeld zoals wel of geen auteursfoto, url’s of hashtags op het cover. Overigens heeft een auteur niet bij alle uitgevers een stem bij het kiezen van het omslag. Als je het omslag wel belangrijk vindt, is het handig om dat af te stemmen voordat je het auteurscontract tekent.
Fout 3 Verkeerd formaat kiezen
Niet echt een vormgevingsfout, maar wel een dure: het verkeerde formaat kiezen. Uitzonderingen nagelaten, maar de meeste vormgevers zijn creatieve vogels met weinig kennis van druktechnische zaken. En een drukker kan meestal alles, maar daar hangt wel een prijskaartje aan. Met andere woorden: als je bij een drukker aankomt met een ongunstig formaat zal de drukker het wel drukken, maar betaal je (vaak ongemerkt) meer dan nodig is. En dat geld had je misschien wel anders willen besteden, aan de marketing van je boek bijvoorbeeld. Zorg er daarom voor dat het boek vormgegeven wordt in een formaat dat druktechnisch voordelig is. Heb je geen opleiding tot drukwerkbegeleider gevolgd – kan gebeuren – dan is er een simpel trucje om te bepalen wat wel een druktechnisch een gunstig formaat is. Pak uit je boekenkast wat boeken van gerenommeerde uitgevers en leg ze op elkaar. Je zult al snel zien dat er een beperkt aantal formaten gebruikt worden. Want reken maar dat die uitgevers wél weten wat een gunstig drukformaat is. Meet het formaat van je favoriete omvang (in millimeters) en violà, je weet het formaat van het omslag. Overigens kom je dan later nog wel wat uitdagingen tegen bij het inkopen van het drukwerk, maar dat is van later zorg (en een ander blog).
Fout 4: Illustraties
Het is een vraag die werkelijk alle auteurs stellen: mag ik afbeeldingen in mijn boek? En meestal: kunnen we er wat leuke strips bij plaatsen? En mijn antwoord is altijd: ‘Ja dat kan, maar nee, dat moet je niet willen’. De reden hiervoor is een hele pragmatische: Hoe leuk jij de illustraties van je nichtje of buurjongen ook vindt, de vraag is of de lezer van het boek vindt dat het wat bijdraagt aan je boek (zie ook punt 1: beunhazen). Het plaatsen van slechte illustraties doet afbreuk aan de professionele uitstraling van je boek. Professionele illustratoren zijn heel zeldzaam en dus prijzig. Mijn advies is daarom om alleen illustraties te plaatsen als het van uitstekende kwaliteit is én het echt meerwaarde heeft bij het boek. In alle andere gevallen adviseer ik om niet te investeren in illustraties maar in de marketing of promotie van het boek. Overigens kan de vormgever vaak een mooi een betaalbaar alternatief leveren door extra aandacht te besteden aan het creatief opmaken van de kopteksten, citaten of kaders.
Fout 5: Let op de ego’s
Sommige vormgevers zijn zo creatief dat ze het ontwerpen van een omslag zien als een kunstproject dat het vooral goed moet doen binnen hun eigen portfolio. Deze types zijn te herkennen doordat ze minder open staan voor feedback en meestal alleen het omslag willen ontwerpen (het vormgeven van een binnenwerk is beneden hun stand). Hoewel dit type vormgever zeldzaam is, is het wel zaak om tijdens het selectieproces dit type snel te identificeren. Ik gebruik hier zelf de volgende detectiemiddelen voor:
A.Ik spreek een fixed fee in plaats van een uurtarief. Op het moment dat de vormgever dan helemaal los gaat is het in ieder geval op zijn eigen kosten en niet op die van jou.
B. Ik maak afspraken over auteursrechten van het omslag.
C. Ik werk het liefst met vormgevers die zowel het omslag als het binnenwerk als het E-book maken. Dit is niet alleen kostenefficiënt maar zorgt ook voor minder gedoe.
Het type kunstenaar zal al tijdens het selectieproces over een van deze punten gaan piepen (en meestal over alle drie). Voor alle duidelijkheid: voor sommige boeken kan het heel zinvol zijn om met een hele kunstzinnige vormgever in zee te gaan. Het is echter raadzaam als dat vooraf een bewuste keuze is en je dan ook in calculeert dat dit extra afstemming kost.
Stella de Jager heeft 15 jaar als uitgever gewerkt voor grote uitgeefconcerns. Vier jaar geleden is zij haar eigen uitgeverij gestart www.s2uitgevers.nl met een innovatief uitgeefmodel. In dit uitgeefmodel investeert de auteur en ontvangt hij ook alle omzet. Dit vanuit de overtuiging dat steeds meer auteurs zelf de regie willen voeren over hun eigen (levens)werk.